“Stili ka të bëjë me lirinë për të qenë vetvetja, për t’u shprehur në mënyrë autentike, për të refuzuar kufizimet e vendosura nga të tjerët,” shkruan Jason Jules në librin e tij “Black Ivy: A Revolt In Style”. Prodhuar gjatë një qëndrimi të kohëve të fundit në Paraguaj, së bashku me bashkëautorin Graham Marsh, është një studim i hartuar bukur për SHBA-në gjatë viteve 1950 dhe 1960, një periudhë kur të rinjtë me ngjyrë adoptuan uniformën e elitës së arsimuar në kolegj dhe e përdorën atë duke sfidouan perceptimet, paragjykimet dhe për vendin e afrikano-amerikanëve në shoqëri.
“Më duket sikur e kam pasur gjithmonë idenë,”-thotë Jules për gjenezën e librit nga shtëpia e tij dikur në Amerikën e Jugut. “Gjithmonë jam ndjerë shumë i fortë për faktin se kishte një keqinterpretim se si stili i njerëzve me ngjyrë lidhej me pamjen e Ivy. Që në moshë shumë të vogël, i jam përkushtuar këtij look-u për arsye estetike, por disi dukej se ka nxitur shumë njerëz dhe si dukej e panatyrshme për njerëzit e tjerë.”
Për Jules, korniza e librit erdhi me kuptimin se “periudha kohore ku stili Ivy ishte në kulmin e tij ishte plotësisht i lidhur me lëvizjen për të drejtat civile. Dhe ndërsa shikova pak më shumë, kuptova se shumë, nëse jo të gjithë, aktivistët e të drejtave civile po e adoptonin këtë stil.” Libri detajon se si një mori afrikano-amerikanësh nga kulminarë të profilit të lartë, si trumpetisti Miles Davis dhe lojtari i bejsbollit Kareem Abdul-Jabbar përcaktuan modën që lidhet me fundin më reaksionar të shoqërisë së bardhë, e zbërthyen dhe e bërën të tyren. Në një nivel sipërfaqësor, kjo krijoi një udhëzues stili që mbetet i përjetshëm dhe ka informuar gjithçka, nga puna e Virgil Abloh në Louis Vuitton deri tek përgatitja e shitësve me pakicë si Gap dhe J.Crew.
Në një nivel më të thellë, ai është një shembull përcaktues se si rrobat nuk janë kurrë thjesht rroba dhe se si mënyra si dikush zgjedh të vishet është e ngarkuar me fuqi dhe kuptim. “Dëshira për të veshur këto rroba lindi jo pak nga dëshira për të demonstruar atë barazi, e cila u ishte mohuar aq ashpër në mënyra të tjera,”-shkruhet në libër. “Të bësh shoqërinë t’i trajtonte ata ndryshe, do të thonte që së pari t’i bënte rrjedhën kryesore t’i shihte ata ndryshe.”
Gjatë kësaj kohe, siç ilustron libri, veshjet për meshkujt me ngjyrë kryenin “një lloj rrëmbimi të fuqisë sartoriale”, duke ofruar një imazh më të zgjuar, më të hollë dhe më të kuruar se homologu i saj i bardhë i klasës së lartë dhe duke i paraqitur racistët “me një disonancë dërrmuese njohëse, përmbysëse, besimi i vendosur se zezakët duhet të paraqiteshin si të nëndheshëm”.
“Pas gjësë stilistike/estetike qëndron kjo ide se ne jemi të gjithë përgjegjës, të gjithë jemi duke mbështetur njëri-tjetrin. Kështu po tregojmë unitetin tonë”. Ekziston një histori e gjatë dhe krenare e grupeve të huaja që adoptojnë dhe përmbysin shenjat që do t’i përjashtonin. Gjatë valës së parë të modës në Mbretërinë e Bashkuar, burrat e bardhë të klasës punëtore “përqafuan” stilet dhe afektet e avangardës amerikane, franceze dhe italiane. Skenat e shfaqjeve në New York nga mesi e deri në fund të viteve 1980 lejoi kërcimtarët shumë të margjinalizuar të ripërpunonin tropikët e kulturës elitiste, nga kostumet e biznesit deri te editorialet e Vogue.
“Veshja e diçkaje më të mprehtë dhe veçanërisht, diçka që ishte e paqëllimshme për ju në MB bazohet në situatën tuaj sociale dhe qëndrimin tuaj,”-thotë fotografi i subkulturës Ewen Spencer, i cili u rrit në skenën e ringjalljes së modës në veri të Anglisë. “Marrja e rrobave të shtrenjta italiane ose franceze nuk ishte vetëm një akt arratisjeje për ne, por një mirënjohje për të tjerët në lokalitetin tuaj që demonstroi shijet dhe në një farë mënyre, aspiratat tuaja.”
Kjo ishte një lëvizje me të vërtetë e konsideruar, e dini? Libri vjen në një kohë veçanërisht të përshtatshme, pasi figura të shumta po thyejnë barrierat që përcaktojnë stilin e njerëzve me ngjyrë “të lejueshëm”, ndërkohë që po merret parasysh se si periudha e dokumentuar nga Jules me përzierjen e saj marramendëse të estetikës, politikës, aspiratës dhe intelektit mund të sigurojë një paketë mjetesh për lundrimin në epokën moderne. Stilistët nga Nicholas Daley deri te Labrum London po dekonstruktojnë rrobaqepësitë dhe veshjet e punës në nivelin e Savile Row dhe po i rimodelojnë ato në mënyra të thella. Shikoni @blackmenswear në Instagram, duke përmbysur paragjykimet se çfarë është jeta urbane e njerëzve me ngjyrë.
“Dhe kështu pas gjësë thjesht estetike/stilistike qëndron kjo ide se ne të gjithë jemi përgjegjës, të gjithë jemi duke mbështetur njëri-tjetrin, të gjithë jemi të vetëdijshëm se prezantimi dhe imazhi janë të rëndësishme dhe kështu po e tregojmë atë. Kështu po tregojmë unitetin tonë. Liria dhe çlirimi vijnë nga përcaktimi se si dukeni bazuar në kushtet, estetikën, botëkuptimin tuaj”.
Black Ivy kap një periudhë kur veshjet ishin shumë më tepër sesa thjesht modë dhe tregon sesi stili mund të jetë pjesë e një përgjigjeje ndaj kohërave sfiduese. “Ne jemi padyshim në një periudhë që mund ta karakterizojmë si një lulëzim kulturor i njerëzve me ngjyrë,” thotë shkrimtari dhe kuratori Ekow Eshun. “Unë mendoj se puna që po bëhet nga figurat krijuese në shumë fusha ka të bëjë absolutisht me një kryqëzim midis stilit, trashëgimisë dhe historive të kulturës vizuale, politikës, identitetit, të gjitha këto gjëra të lidhura së bashku.”
Stilistët si Grace Wales Bonner, Bianca Saunders, fotografët Tyler Mitchell dhe Liz Johnson Artur, aktorja Michaela Coel, muzikanti Serpentëithfeet dhe këngëtari Blood Orange shihen si pararoja e kësaj lëvizjeje. “Të gjithë po flasin për një territor të ngjashëm në një mënyrë apo tjetër, ku stili konsiderohet si një aspekt i një politike kulturore. Të pranosh se liria dhe çlirimi vijnë nga përcaktimi se si dukesh bazuar në kushtet, estetikën, botëkuptimin tuaj. Epoka e Ivy-të tregoi se si stili mund të vendosej si një pjesë e brendshme e një lëvizjeje radikale politike, intelektuale dhe mund të forconte identitetin e një personi kur ata kishin më shumë nevojë për të. Dhe momenti i kësaj ideje fisnike ka ardhur sërish.
