Romani i Brit Bennett, “The Vanishing Half”, një histori për fuqinë e prejardhjes! Kritikë.

Edhe pse nuk ka asnjë komb në tokë që mund të aneksojë një zhanër, historitë e trajtimit të prejardhjes raciale janë unikisht e intensivisht një mënyrë amerikane e të shkruarit. Prej shekullit të 19 – “Clotel”, tek novelat e Langston Hughes apo kryevepra e Nella Larsen – “Passing” (1929). “The Vanishing Point” vjen si vazhdim i kësaj tradite por duke kaluar traversat e racës e duke e zgjeruar temën e përkatësisë.

Në listën e 10 librave më të mirë të 2020, i sugjeruar nga Presidenti i 44 i SHBA-ve, Barack Obama “The Vanishing Point” është në linjën sentimentaliste të viteve të fundit (Filmat “Sorry to Bother You” – Boots Riley, “BlacKkKlansman” – Spike Lee) (apo Romani “Loving Day” nga Mat Johnson). Pyetja e re që bëhet në këtë roman i cili udhëhiqet nga një subjket i shkruar e ri-shkruar nga dhjetra në mos qindra kënd-vështrime në njëqind vitet e fundit, është: “Po sikur Kalimi (Referuar afro-amerikanëve që hiqen si të bardhë) të kalonte i padënuar? Sikur të mos zbulohej kurrë? Mos vdiste apo pendohej? Po pastaj?

Në qytezën e Mallard thuhet se edhe një i verbër arrin të dallojë një nga binjaket Vignes – Stela dhe Desire janë pasardhëset e një komuniteti të zi me lëkurë të çelët. (Shekulli i 19, Shoqëria Blue Vein, një panel ekspertësh konsideronte sa e çelët duhet të ishte lëkura – aq sa të dukeshin damarët). Pavarësisht kësaj – ato ishin dëshmitare të Linçimit të babait të tyre (Dhunë deri në vrasje e ushtruar nga të bardhët kundër afroamerikanëve), punonin bashkë me mamanë e tyre si pastruese të shtëpive të ‘aristokracisë’ të bardhë, në kokën e tyre krijohen ide krejt të ndryshme për të jetuar jetën.

“Stela ‘u bë’ e bardhë, ndërsa Desire u martua me burrin më të errët që mund të gjente.”

Libri fillon me rikthimin e Desire në Mallard, pas 14 vitesh, me vajzën e saj tek e ema Adele, e cila kishte humbur shpresat që vajzat e saj do ktheheshin. Dëshira e Desire për të gjetur Stelën bie ndesh me dëshirën e Stelës për të mos u gjetur. Janë vajzat e tyre që do gjehen vite më vonë për ta trazuar në vazhdimësi ngjarjen e pakuptimtë por të kuptueshme.

Bennett me qëllim nuk e lë “The Vanishing Half” të jetë vetëm një libër për çështjet raciale në amerikë – duke shtuar edhe disa linja të tjera të ‘mohimit’ të origjinës dhe arsyet për këtë të cilat bashkëjetojnë me linjën kryesore të librit! Njëra prej tyre është historia e të dashurit të vajzës së Desire, Jude – një transgjinor në proces të transformimit, apo historia e vajzës së Stelës e cila pasi zbulon majë ne gënjeshtrave të së emës e ka të pamundur të pajtohet më të shkuarën e saj dhe kalon nëpërmes një proçesi të gjatë kërkimi të vetes.

“Çelësi i të qënit e pa-zbuluar ishte të mos doje asnjëherë asgjë – por nuk mund ta bësh këtë me vajzën tënde apo jo” – Stela Vignes

Si një Tribut për Toni Morrison dhe ‘Sula’-n e saj – Brit Bennett ja del të bëjë për vete një lexues i cili nuk e ka të jetuar ose të prekur çështjet raciale, pikërisht sepse e zgjeron temën e saj – dhe e bën origjinën si një sinonim i çdo gjëje së cilës duam ti ikim për ta lehtësuar sadopak të ardhmen tonë. Edhe pse me fundin e librit mund të keni probleme (pak i mefshtë në krahasim me vrullin tronditës të historisë gërshetuar aq bukur ndër kapituj) libri ngelët një nga ata që duhet të lexoni.

“Ajo që je në të vërtetë, janë gjërat e vogla”.